Het nieuws over de ingestorte Morandi-brug kwam binnen op mijn vakantieadres. Terwijl er kinderen in het zwembad speelden, las ik over de slachtoffers, zoals het gezin met een 7-jarig zoontje dat net op vakantie was vertrokken – emmer, schep en voetbal in de kofferbak. Niet te bevatten. Nog dezelfde dag dat de slachtoffers een gezicht kregen en lang voordat de eerste begrafenissen plaatsvonden had de Italiaanse vicepremier Salvini zijn conclusie al getrokken: het ongeluk was de schuld van de EU.
Toon me uw zondebok en ik zeg u wie u bent – dat lijkt helaas steeds meer de politieke werkelijkheid. Geen tijd meer voor meevoelen, meerouwen, onderzoeken en conclusies trekken en uitvoeren – dat is oude, degelijke politiek. Wie framet, die bepaalt. En dus wees Salvini, de leider van Liga Noord, die zijn blik verlegde van Noord-Italië naar het hele land, naar een gemakkelijke zondebok: de Europese Unie. Door de Europese begrotingsregels had men immers niet mogen investeren in infrastructuur.
De feiten doen er vanaf dat moment amper nog toe. Want die zijn anders. Ja, Italië moest bezuinigen, maar heeft alle ruimte zelf prioriteiten te kiezen. De Europese Commissie onderstreepte het belang van investeringen in infrastructuur en gaf het groene licht voor een pakket van 10 miljard euro. Via de Europese structuurfondsen betaalt Europa zelfs mee aan Italiaanse wegen, vliegvelden en spoorwegen. Zelfs de ECB is indirect betrokken doordat het eerder obligaties van het bedrijf het ‘Autostrade per l’Italia’ opkocht (waarmee het nu door de scherpe waardedaling in zijn maag zit). Feit is dat coalitiepartner ‘Vijfsterrenbeweging’ mede groot is geworden met verzet tegen infrastructuurprojecten, zoals de hoge snelheidslijn Lyon-Milaan. Eerder deze maand zei de verantwoordelijke minister Toninelli (5 Stelle) nog dat alle infrastructuurprojecten, waaronder de Morandi-brug, stilgelegd en opnieuw geëvalueerd moesten worden. Infrastructuur die de verouderde Italiaanse economie hard nodig heeft om sterker te worden. Juist onder de nieuwe Italiaanse regering daalden de – toch al lage – infra-investeringen de eerste 5 maanden van dit jaar met maar liefst 12 procent.
De Europese Commissie reageerde dagen te laat op de beschuldigingen van Salvini, waarschijnlijk en begrijpelijk uit piëteit met slachtoffers en nabestaanden. Ze reageerde met feiten en cijfers. Maar het eigenlijke probleem ligt dieper. Door het feit dat sommige politiek leiders liever vertellen wat veel mensen willen horen dan de waarheid te achterhalen en verbeteringen te bewerkstelligen. Deze ‘leiders’ zijn volgers geworden. De ultieme vertolkers van een gevoel, zonder oplossingen aan te hoeven dragen. Op korte termijn verzachten ze de pijn, op lange termijn maken ze het probleem groter.
Het wordt tijd deze moderne rattenvangers van Hamelen niet te bestrijden met cijfers en feiten alleen, maar om te laten zien wie het werkelijk zijn. Wegbereiders on the road to nowhere. Iedere dogwhistle beantwoorden, alle onzin meteen weerleggen. Dat is de opdracht die deze rattenvangers ons opleggen. Met de Morandi-brug als pijnlijk symbool, waarschuwing en dringend appèl.
