Door alle emotie in het debat over de situatie in Hongarije en de duizenden mailberichten over de nieuwe copyrightwetgeving ging de toespraak van Zoran Zeav de afgelopen week voor het Europees Parlement bijna geruisloos voorbij. De naam van de Premier van Noord-Macedonië zal ook niet bij iedereen bekend zijn. Toch bereikte hij deze zomer een doorbraak die mogelijk van groot belang is voor de hele regio. Zaev’s land stond jarenlang bekend als Former Yugoslav Republic of Macedonia (FYROM). Niet echt een wervende naam voor het inmiddels onafhankelijke land dat ooit deel uitmaakte van Joegoslavië. Macedonië mocht het zich echter niet noemen, omdat daar de Grieken (luid en emotioneel) bezwaar tegen maakten. Griekenland kent immers ook een regio die Macedonië heet en was bang dat daar aanspraak op gemaakt zou worden. Jarenlang zat deze ‘naamkwestie’ muurvast, hetgeen zelfs leidde tot Griekse veto’s over een mogelijke kandidatuur van FYROM om toe te treden tot de Europese Unie en de NAVO.
Nu zijn de Westelijke Balkan-landen in de verste verte nog niet klaar om lid te worden van de Europese Unie. Ook na de volgende verkiezingen voor het Europees Parlement zie ik dat nog niet gebeuren. Toch heeft de EU – hebben wij met zijn allen dus – er alle belang bij te investeren in goede relaties met deze regio. Simpelweg omdat het onze achtertuin is. En omdat er nogal wat gebeurt op het moment. De invloed van Rusland neemt toe. De Chinezen kopen er invloed door massale investeringen in infrastructuur als onderdeel van hun ‘nieuwe zijderoute’. En vlak Saoedi-Arabië niet uit en een dreigende toename van radicalisering onder moslims. Dat alles is niet in het belang van Europa.
Het oplossen van de naamkwestie en nog altijd slepende grensverschillen is terecht een voorwaarde voor nauwere banden met de EU. Afgelopen juni bereikten FYROM en Griekenland een akkoord over de naam van het land, dat de Republiek Noord-Macedonië zal gaan heten. De jonge premier zei daarover in het Europees Parlement: “Wij willen een inspiratiebron zijn voor het oplossen van andere geschillen op de Balkan”. Er liggen er nog wel een paar. Maar deze doorbraak is een hoopvol begin.
De afgelopen zomer las ik het boek ‘The Sleepwalkers: How Europe Went to War in 1914’ van Chris Clark – dat haarfijn beschrijft hoe de gevoeligheden op de Balkan en de opstelling van de grootmachten uiteindelijk stapje voor stapje leidden tot de 20 miljoen doden en massale verwoesting van de Eerste Wereldoorlog. Die gevoeligheden zijn nog lang niet weg. De vraag is: hebben en houden we onze ogen open en zijn we ons bewust van wat er zich in onze achtertuin afspeelt? Slaan we de deur dicht of proberen we processen de goede kant op te sturen en oplossingen te ondersteunen en te bevorderen? Een terugkeer naar het slaapwandelen is in elk geval het ergste wat ons kan gebeuren. Ogen open dus!
